Er ist wieder da

Timur Vermes
Eichborn Verlag, 2012, 400 blz.

In de lente van 2011, op een braakliggend stuk grond in Berlijn, wordt Adolf Hitler wakker. De lucht is blauw, hij heeft hoofdpijn, zijn legerjas ruikt naar benzine, er is verdacht weinig luchtafweergeschut, er staan verdacht veel gebouwen nog recht.

Zo begint Er ist wieder da, met de echte Adolf Hitler die, 66 jaar na 1945, niet in de Führerbunker zit, maar in onze moderne wereld. Gedesoriënteerd, zonder partij, zonder leger, zonder macht — maar nooit zonder plan, en nooit onzeker. Een leider neemt beslissingen en staat achter zijn beslissingen. Een leider heeft een plan, en het plan van Hitler is hetzelfde als het was in 1919: het Duitse volk vooruit helpen.

De eerste persoon waar hij mee spreekt, is de eigenaar van een krantenkiosk, die hem ook onderdak geeft. Iedereen herkent Hitler, maar natuurlijk komt het in niemand op om ook maar een moment te denken dat het de echte is.

Een method actor die een typetje neerzet misschien, maar dan wel zó goed en zó raak, dat het niet lang duurt of hij krijgt een bijrolletje in een weinig bekeken tv-show van een derderangskomiek op een kleine zender.

En dan herhaalt de geschiedenis zich: Hitler charmeert, provoceert, maakt rake observaties, en krijgt succes. Op Youtube, op televisie, en in het echt.

Lees het in de mate van het mogelijke zeker in het Duits, ik kan me niet inbeelden dat het in andere talen half zo goed is: bij momenten hilarisch (Hitler in de Turkse droogkuis), bij momenten ontroerend (Hitler’s affectie voor zijn naaste medewerkers, en zijn ontreddering als zij droevig zijn), bij momenten pijnlijk (als een mens “euh ja, eigenlijk heeft hij wel ergens gelijk” zegt).

Ik had Hitler graag nog wat meer persoonlijke interactie zien hebben, want als dat gebeurde was het boek op zijn sterkst. Ik had hem ook graag minstens één keer zijn fundamentele zekerheid willen zien in twijfel trekken — alhoewel: zou het dan nog de echte Hitler geweest zijn?

All in all: leutige premisse, degelijk uitgewerkt, boeiend, niet te lang uitgesponnen, snel uitgelezen, stemt hier en daar tot nadenken, veel geglimlacht en soms ook gelachen: aanrader.