Les Misérables, tome 1: Fantine

Victor Hugo
1862

De Thénardiers, hoe zou ik ze wat aandoen! En dat Fantine niet naar M. Madeleine gaat! Och here dat schaap!

Zou het helpen om Les Misérables geen literatuur te noemen, om het door meer mensen gelezen te laten worden?

Al wat ik weet, is dat ik mij weer veertien jaar voelde, met een boek in mijn handen dat ik niet kon neerleggen, waar ik het verhaal en het einde van weet, en dat ik desondanks blijf hopen dat het allemaal wél goed komt, deze keer.

Jean Valjean wordt veroordeeld tot vijf jaar dwangarbeid (omdat hij een brood gestolen had voor zijn zus en haar kinderen, maar veel maakt dat niet uit in 1796). Hij probeert een aantal keer te ontsnappen, lang verhaal kort: na negentien jaar komt hij pas vrij. Kwaad op de wereld, hoe zoudt ge zelf zijn?

De bisschop van Digne (een hele reeks hoofdstukken in het begin gaan enkel over hem) neemt hem in huis, en als Valjean zijn zilverwerk steelt en gearresteerd wordt, zegt de bisschop tegen de autoriteiten dat het altijd zijn bedoeling was om hem dat zilver te geven. Hij vergeeft Valjean  — op voorwaarde dat hij het geld gebruikt ten goede. Valjean snapt het niet helemaal, en bijna uit gewoonte, steelt hij een stuk van 40 sous van een straatjongen.

En dan staat hij genageld aan de grond, beseft hij wat hij net gedaan heeft, gaat wanhopig op zoek naar die jongen, vindt hem niet, de diefstal is ondertussen gerapporteerd, en Valjean is nu een recidivist: als hij gevat wordt, krijgt hij levenslang. Valjean verdwijnt uit het verhaal.

Changement de décor. In Parijs hebben vier vrienden-studenten een soort-relatie met vier meisjes van lagere klasse. Van de acht, is er maar één die denkt dat het allemaal ernstig is: Fantine, die verliefd is op Tholomyès. Als het academiejaar eindigt en de studenten weggaan, blijft Fantine zwanger achter.

Ze verkoopt al wat ze heeft en gekregen had, en ze verlaat Parijs, terug naar Montreuil-sur-Mer, waar ze vandaan komt. Op weg laat ze haar dochter, Cosette, achter bij de Thénardiers, een koppel dat een herberg uitbaat.

Ze stuurt ze geld op, maand na maand — terwijl ze niet weet dat Cosette als slaafje gebruikt wordt en mishandeld. De Thénardiers vragen alsmaar meer, en als Fantine ontslagen wordt uit de fabriek waar ze werkte omdat uitkwam dat ze een buitenechtelijke dochter had, moet ze eerst haar haar en uiteindelijk zelfs haar tanden verkopen. (Och here dat meiske!)

Even terug in de tijd: de fabriek waar Fantine werkte, was de fabriek van M. Madeleine. Madeleine was een paar jaar geleden toegekomen in de stad, met een nieuw procédé op zak om juwelen te maken in git. Hij wordt schatrijk, maar doet alleen goede werken met zijn geld. De goegemeente ziet hem eerst niet zitten, maar uiteindelijk verdient hij het respect van iedereen, en wordt hij zelfs burgemeester van Montreuil-sur-Mer. (En ja, Madeleine is Valjean, natuurlijk.)

Fantine is ondertussen prostituée geworden, wanhopig om geld te verdienen voor Cosette, wordt ziek, en wordt uiteindelijk gearresteerd wegens een vermeende aanval tegen een welgestelde bourgeois (die haar een sneeuwbal in de rug had gesmeten, de smerigaard!).

De politiecommissaris van de stad is Javert, die al een tijd vermoedt dat Madeleine niet is wie hij zegt te zijn. En ondertussen dacht Fantine heefl de tijd dat ze ontslagen was door Madeleine zelf, en is ze dus helemaal gechoqueerd als Madeleine haar persoonlijk laat in vrijheid stellen, en opvangen, en verzorgen.

En dan komt Javert zich verontshuldigen bij Madeleine en zijn ontslag aanbieden, omdat hij hem had aangegeven bij de authoriteiten als zijnde Jean Valjean, maar dat ondertussen de “echte” Valjean is gearresteerd, ene Champmathieu, die een tak met appels opgeraapt had van de grond, herkend werd als Valjean, en nu dus levenslang zal krijgen.

Existentiële dilemma’s voor Valjean/Madeleine: hij weigert het ontslag van Javert, maar wat nu? Moet hij zwijgen en die Champmathieu voor de diefstal (en dan nog) van een paar appels tot levenslang veroordelen? Of moet hij zich gaan aangeven en dan zelf levenslang krijgen? Maar wat met Fantine, aan wie hij beloofd had haar dochter te gaan halen? En wat met de vele goede werken die hij deed in de stad? Weegt dat op tegen het leven van één oude mens, die misschien zo ook in de gevangenis zou terechtgekomen zijn?

Hij besluit na veel over-en-weer om spoorslags naar Arras te rijden, waar het proces van Champmathieu is, en out zich als Valjean. Javert is ziedend en opgetogen tegelijk; Valjean keert terug naar Montreuil-sur-Mer, waar Fantine stervende is en ijlend denkt dat haar dochter al bij haar is. Hij vraagt aan Javert of hij drie dagen mag hebben, om Cosette gaan halen, en dat hij dan helemaal ter beschikking van het gerecht is.

Javert, demonisch lachend, weigert. Fantine begint te beseffen da Cosette er niet is, vraagt waar ze is, Javert bijt haar toe dat Madeleine een veroordeelde gevangene is, en dat ze haar mond moet houden — Fantine sterft van de schok.

Valjean wordt gearresteerd maar ontsnapt nog dezelfde avond. Hij laat al zijn geld achter voor goede werken, en verdwijnt in de nacht. Fantine wordt in een massagraf gegooid.

Oooooohhh zo schoon! En zo triestig!!

Gratis te downloaden op tinternet — ge zoudt al moeten weg zijn.